Kolega ida husu mai hau, “Wainhira mak ita hanaran nu’udar eskritor?”
“Wainhira ema ne’e hakerek fasil hanesan dada iis”, tenik hau.
Ita haree took. Ita hotu dada iis, ho ida ne’e mak ita moris. Se la dada iis ona, mak ita mate ona. Se karik ita presiza hanoin atu dada iis? Se karik ita iha planu atu dada iis? Realidade, ita nunka iha planu, loron ida ne’e ita sei dada iis rihun hira no hasai iis rihun hira. Oras hira segundu hira mak ita dada iis no hasai iis. Ida ne’e ita nunka planu no ita la hanoin.
Dada iis ne’e reflexu. Automatika. Nunka planu, la hanoin. Se karik ne’e fasil? Sertamente ne’e fasil, tamba ita la halo esforsu ida. Ita toba mos dada iis nafatin. Momentu ita desmaia mos ita dada iis nafatin. Nia defisil ne’e iha nebe? Defisil ne’e akontese wainhira ita iis boot ou ita hetan disturbiu trakea ou entupidu. Iha momentu ne’e mak, dada iis ne’e mak foin ita hanoin.
Iha kondisaun normal, ita sei la hetan problema dada iis nian. Se karik ita nia fuan ne’e haksolok ou triste, ita dada iis nafatin. Se karik ita iha osan barak hela ou deve barak hela, ita dada iis nafatin. Se karik ita halai makaas hela ou toba hela mos, ita sempre dada iis. Fasilmente ita dada iis. Exeptu momentu ita hetan iis boot.
Nune’e mos iha mundu hakerek nian. Eskritor ida bele halo atividade hakerek iha kondisaun hotu-hotu. Iha nebe’e deit, wainhira deit, nia bele hakerek. La presiza hanoin oinsa “meius hakerek nian”. La persiza hanoin letra saida mak sei hakerek. La presiza hanoin sistematika eskrita nian. Buat hotu suli nune’e deit. Fasil hanesan dada iis.
Momentu ita boot hakerek, mak fokus liu atu tau liafuan sira. Lalika tentadu atu koresaun sala sira iha eskrita. Hakerek nafatin. Se hakerek hela mak ita boot okupadu atu halo koresaun eskrita nian, ne’e halo ita boot hanoin fali. Momentu ita boot komesa hanoin, iha momentu ne’e kedas ita boot senti katak hakerek ne’e defisil. Ita boot hetan ”iis boot“, ofegante, engasgado. La suli. Entupidu, no ikus mai hili atu finaliza.
Atu hakerek ne’e sai fasil, fahe tiha entre atividade hakerek ho atividade koresaun roteiru. Primeiru mak prosesu kreativu. Segundu mak prosesu koresaun/edisaun. Buat rua ne’e diferente liu. Iha prosesu kreativu, fakar sai hotu deit. Hakerek iha raskuinu. Movimenta liman fuan iha ita boot nia tekladu. Hakerek deit lian sira ne’e lian iha o nia isin no klamar. Loloos ne’e ida ne’ebe defisil liu iha eskrita mak oinsa atu finaliza. La’os oinsa atu hahu.
Hakerek hotu tiha, mak foin halo edisaun. Iha ne’e mak ita boot tenki hanoin. Tan ne’e, edisaun defisil liu kompara ho hakerek, tamba iha elementu hanoin. Foka deit ba atividade hakerek nian. Agora loke ita boot nia leptop. Hamoris. Dehan tiha graças a Deus, no movimenta o nia liman fuan iha letra sira iha tekladu. Husik ba liafuan ida ba liafuan seluk sira kria mesak. Husik frase ida ba frase seluk mak koalia. Senti hotu nia gostu.
To’o ita boot senti-an katak, hakerek ne’e fasil hanesan dada iis iha loron tomak. Nunka bele para.
By Aldo Jlm’22
Edisi 09072022